Zesłaniec. Historia prawdziwa

RECENZJA PRZEDPREMIEROWA 

Syberia. Krainą wiecznej zmarzliny…

Syberia. Miejscem zsyłki...

Syberia. Grobem wielu…

Na sam dźwięk słowa „Syberia” czuje się przenikliwy chłód i smutek. Te odczucia jednoznacznie wiążą się z tragiczną historią wielu wywiezionych na Sybir i umarłych tam z wycieńczenia, epidemii, tortur oraz zimna. Są jednak i tacy, którzy przetrwali wywózkę, dzielnie znosili wręcz nieludzkie warunki, powodowani, trudną do wytłumaczenia dla wielu, wolą życia. Do nich zalicza się Theodor Kröger, który w swojej autobiograficznej powieści zatytułowanej „Syberia. Moje miejsce na ziemi” dokonuje zapisu wspomnień z własnego życia. Rejestracja obrazów z pamięci, które zapewne po wielokroć do niego powracały, jest swoistą próbą odtworzenia minionej rzeczywistości, wskrzeszenia jej i ukazania w sposób jak najbardziej realistyczny.

„Syberia! Ten cudowny, ogromny kraj z swoimi skarbami i bogactwem, z błogosławionym przez Boga urodzajem – teraz staje się miejscem zbiórki więźniów, jeńców wojennych, cywilnych z żonami i dziećmi – czy oni wszyscy są przestępcami?! Kto z nich będzie kiedyś w drodze powrotnej mijał zwietrzały słup graniczny z ledwie czytelnym napisem „Azja – Europa”?* 

Kröger jako Niemiec przebywający w Petersburgu, zostaje posadzony o szpiegostwo, pojmany i błyskawicznie osądzony. Karą ma być śmierć, która jednak ostatecznie zostaje zamieniona na zsyłkę na Syberię – bez możliwości powrotu. Autor, będący zarazem głównym bohaterem powieści, opisuje poszczególne etapy swej wyprawy w głąb Rosji. Opisuje krytyczne warunki bytowe, mnożące się epidemie, panoszące się wszędzie szczury i pluskwy, a także nieludzkie traktowanie zesłańców przez żołnierzy rosyjskich oraz dotkliwe, często zbyt surowe kary…

W końcu jednak jego wycieńczająca podróż dobiega końca, i dociera do Nikitino – maleńkiej wioski ubogich ludzi wiodących monotonne życie, które ubarwić może jedynie nadmiar spożywanego alkoholu… Tam bohater przechodzi prawdziwą metamorfozę. Z wielkim trudem, ale jednak uruchamia swoje dawne kontakty i otrzymuje potrzebne pieniądze, dzięki czemu z nędznika i żebraka staje się szanowanym i bogatym człowiekiem, nieraz wykazującym się niemałym sprytem, pomysłowością i inteligencją. Staje się aktywnym społecznikiem, dążącym do poprawy nie tylko swojego losu, ale też innych jeńców osadzonych w pobliskim wiezieniu. Nie myślcie tylko, że to wszystko przychodzi mu z łatwością. Wielokrotnie będzie musiał zmagać się z zawistnymi i podłymi ludźmi oraz syberyjskim klimatem utrudniającym „normalną” egzystencję. Nieraz, by osiągnąć zamierzony cel będzie wystawiany na ciężkie próby… 

Co ciekawe i piękne, miejsce, które miało być dla niego karą, stanie się źródłem radości, bowiem właśnie tam, na Syberii, pozna smak miłości, czułości i bezinteresownej troski o drugiego człowieka. Pozna kobietę, dla której będzie chciał walczyć o lepsze i całkowicie  wolne jutro… 

Teodor Kröger posługuje się prostym, komunikatywnym i obrazowym stylem. Krótkie zdania, obfitujące w trafne porównania oprócz ilustrowania syberyjskich warunków, teoretycznie powinny przyspieszać i umilać lekturę. Tak jednak nie jest do końca. Opowiadana historia momentami nuży, staje się „za ciężka”. Być może jest to wynikiem nierównomiernego sposobu prowadzenia akcji, która od gwałtownych zwrotów przechodzi w dziwną stagnację (zwłaszcza jeśli dotyczy życia we wspomnianej już wsi), co zapewne może rozpraszać czytelnika -  do czego i ja się przyznaję. 

Owe mankamenty nie stanowią jednak o prawdziwej wartości tej powieści. A jest nią przecież szczere wyznanie człowieka, który nie poddał się nawet w obliczu tak wielkiego zagrożenia, jakie stwarza Syberia. Jego opowieść, jak każda traumatyczna ludzka historia zasługuje na to, by być wysłuchaną do końca. 

Jeśli więc na własnej skórze chcecie poczuć przenikliwy chłód syberyjskiego klimatu, wraz z bohaterem przeżywać tę ciężką podróż, znosić jej niewygody, odczuwać momentami irracjonalny lęk przez nieznanym, sięgnijcie po to fascynujące świadectwo życia.  

„Syberia. Moje miejsce na ziemi” Theodor Kröger, wyd. Replika

liczba stron: 440

moja ocena: 7,5/10 

* cytat pochodzi z książki, s. 53

Dziękuję Wydawnictwu Replika za udostępnienie mi egzemplarza recenzenckiego powieści oraz kwiatusi, która poinformowała mnie o tej akcji :)