Uciekając przed gębą

Intryguje. Szokuje. Wzbudza kontrowersje. Zachwyca. Ale i odstręcza. Meczy. I tak od lat. Ma ogromne grono zwolenników, i takie samo przeciwników. Czytanie jego utworów to, za każdym razem, podróż w nieznane. Polak znany na całym świecie – tam doceniony, u nas raczej nierozumiany i zapomniany. 

Ten krzywy obraz Witolda Gombrowicza w swojej książce próbowała zmienić Joanna Siedlecka, eseistka i reportażystka, członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W biografii zatytułowanej „Jaśnie Panicz” przedstawia go „od kuchni”, pokazuje jaki był prywatnie. A wszystko dzięki temu, że autorka dotarła do wielu osób bezpośrednio związanych lub znających Witolda – od gosposi z Małoszyc (rodzinnego majątku Gombrowiczów), po sąsiadów, krewnych i znajomych. Wspomnienia te, jak ludzie są bardzo różne. Wszyscy jednak jednomyślnie zgadzają się, że Gombrowicz od dziecka był… inny. Jeden z jego sąsiadów pokusił się nawet o stwierdzenie, że „był najmniej na dziedzica podobny”*. Zapewne wnosił tak po mizernym wyglądzie panicza. 

„Jaśnie Panicz” to nie typowa biografia, gdzie przewala się tysiąc suchych faktów, multum dat i nazwisk, to opowieść o życiu jednego z najbardziej ekstrawaganckich i tajemniczych polskich pisarzy. Oprócz rozdziałów poświęconych wyłącznie Witoldowi, znajdziemy tu także ciekawe informacje z życia jego najbliższej rodziny: braci, siostry i rodziców oraz krewnych Kotkowskich. To właśnie ci ostatni szokują najbardziej (z nich wywodziła się matka Witolda). Sąsiedzi mówili o nich „fisie, czyli dziwadła, oryginały. Wszystko pewnie stąd, że większość z nich żeniła się w rodzinie”*. Sam Gombrowicz twierdził, ze jest przez to obciążony genetycznie i powtarzał, że „co wuj to temat na opowiadanie, co ciotunia na powieść!”*.

Książka jest napisana lekkim piórem, zachowuje autentyczne wypowiedzi rozmówców, które niekiedy trącają gwarą, co tylko wzmaga efekt realizmu – i niekiedy rozśmiesza do łez. Dodatkowym jej atutem są przepiękne zdjęcia opatrzone przypisami, ilustrujące rodzinę Gombrowiczów. 

Każdemu kto tylko, chce lepiej poznać Witolda Gombrowicza polecam z całego serca pozycję Joanny Siedleckiej. To nie tylko studium wiedzy, ale też świetna zabawa, wręcz podróż w czasie! 

„Jaśnie Panicz. O Witoldzie Gombrowiczu” Joanna Siedlecka wyd. Prószyński i S-ka

liczba stron: 312

Moja ocena: 7/10

* wszystkie cytaty pochodzą z książki

źródło strony: Prószyński

*** Na dokładkę – moje małe przemyślenie ***

Gdy wspominam pierwszy raz, kiedy sięgnęłam po „Ferdydurke” (II klasa gimnazjum), widzę siebie zafascynowaną tym utworem, w którym, owszem przyznaję, zdarzały się takie fragmenty, gdzie nie obyło się bez solidnego opracowania. (Może właśnie tak powinno się czytać Gombrowicza – posiłkując się pracami „gombrowiczofilów”, którzy nierzadko poświęcają całe lata na zgłębienie jego dzieła oraz zrozumienie jego samego. Nie chciałabym tu porównywać „Ferdydurke” do Biblii. Ale faktem jest, że wielkie dzieła wymagają objaśnień, przypisów i stosownych komentarzy.) Ale jeszcze więcej było elementów nowych, świeżych i gdzie indziej niespotykanych, dzięki którym lektura tej powieści stawała się przyjemnością. Czytałam i widziałam jak wielki wkład włożył Gombrowicz w stworzenie „Ferdydurke”, i pomimo jej kontrowersyjności i absurdu, udało mi się, już wtedy, odczytać przesłanie.

A jaki jest wasz stosunek do twórczości Gombrowicza?