Podróż do wnętrza siebie…

UWAGA: MAŁE SPOILERY!

Amerykanizacja życia i kultury przyzwyczaiła nas do szybkiego tempa, kolorowych obrazów, nagłych zwrotów i montażu przypominającego wideoklipy czy teledyski. Tego jednak nie znajdziemy w jednym z najgłośniejszych polskich filmów ostatnich dni. W „Idzie” Pawła Pawlikowskiego bowiem akcja płynie wolno i spokojnie, jest wiele czasu na refleksje i dokładne przyjrzenie się bohaterom, jest czas na kontemplację i zachwyt nad prostym, aczkolwiek niezwykłe wymownym obrazem. 

Film zaczyna się całkiem niepozornie (zresztą taki jest cały). Oto przenosimy się do Polski z lat 60. XX wieku i poznajemy nowicjuszkę Annę, od dziecka wychowywaną w zakonie, która za radą matki przełożonej jedzie do swojej ciotki Wandy, jej jedynej żyjącej jeszcze krewnej, która od razu bez pardonu i przygotowania wyznaje dziewczynie, że jest Żydówką i że jej rodzice zginęli w czasie wojny. Wiadomość ta nie tylko zakasuje Annę, która przez te wszystkie lata żyła w zupełniej niewiedzy o sobie samej, swojej tożsamości i swoich korzeniach, ale też determinuje dziewczynę do poznania prawdy o tym, co wydarzyło się przed laty. Obie kobiety wyruszają więc w podróż, która ma im pomóc nie tylko w poznaniu tragicznej historii ich rodziny, ale i prawdy o tym, kim są…

I choć film dotyka trudnego tematu losów polskich Żydów w czasie II wojny światowej, to jednak robi to inaczej niż powszechnie znane i przyjęte publikacje. Pokazuje dwulicowość i okrucieństwo nie Niemców, a właśnie Polaków, burząc mit o polskiej szlachetności, dobroci i martyrologii, stawiając nas w roli kata, nie ofiary. Ja jednak nie zgodzę się z ciągle padającymi zarzutami, jakoby ten film propagował antypolskość. Oczywiście, pokazał nas Polaków z złym świetle, co może niektórych boleć, ale antypolskości nie rozpowszechnia. Zresztą nie można w ten sposób szufladkować ludzi, przecież – jak pisał Moczarski – „kanalie istnieją wszędzie na tym najlepszym ze światów. (…) Nikt nie rodzi się świętym męczennikiem, nikt też w kołysce nie został naznaczony piętnem zbrodni. Jest to kwestia charakteru, a także warunków i okoliczności historycznych”. Warto więc pamiętać o tym, że łajdacy i zbrodniarze znajdą się pośród wszystkich narodów, ale żaden naród w całości nie jest tylko zły lub tylko dobry...

Warto również w „Idzie” zwrócić uwagę na odmienne kreacje głównych bohaterek, które mimo że są tak różne od siebie, to idealnie się wypełniają. Anna (czyli Ida) to dziewczyna skromna, wyciszona, wycofana z życia, której wydaje się bliższy być Chrystus niż ciotka, ale to pewnie wynik jej wychowania w zakonie. Agata Trzebuchowska świetnie oddała jej spokojną naturę, grając przede wszystkim minką i oczyma, którymi wyrażała więcej niż poprzez słowa. I może nie byłoby w tym dziwnego, gdyby nie fakt, że ona nie jest zawodową aktorką i nigdy nie kształciła się w tym kierunku, a jedynie przypadek sprawił, że zawitała na plan „Idy” – została bowiem wypatrzona w kawiarni…  Z kolei bohaterka grana przez Agatę Kuleszę, czyli Wanda to oschła, trudna w obyciu komunistyczna sędzina, która wyrzuty sumienna próbuje ogłuszyć przygodnym seksem i używkami. Jej postać wzorowana jest na Helenie Wolińskej-Brus, polskiej działaczce komunistycznej pochodzenia żydowskiego, pani prokurator oskarżającej w PRL-u w tzw. mordach sądowych. Widać więc w przedstawieniu obu tych bohaterek ogromną przepaść, kontrast, który dodatkowo zostaje wzmocniony poprzez biało-czarną kolorystykę filmu oraz operowanie światłem. Gdy bowiem w kadrze pojawia się Ida, pojawia się i światło, jakby wędrowało razem z nią i jej czystą i jeszcze niewinną naturą, Wanda zaś ukazywana jest w półmroku, w cieniu, co z kolei może nasuwać refleksje o popełnionych przez nią grzechach przesłaniającym jej radość z obecnego życia. 

Film Pawlikowskiego daleki jest współczesnym produkcjom, co nie tylko wyraża się w czarno – białej kolorystce, ale również, spokojnej, miarowej akcji, bez nagłych zwrotów, gdzie większe znaczenie odgrywa komunikacja pozawerbalna niż same dialogi. „Ida” to dzieło niezwykle minimalistyczne, wręcz ascetyczne, które opowiada o konieczności poznania własnych korzeni i tożsamości, konfrontując jednocześnie dwie odmienne postawy życiowe i systemy wartości. Jeśli cenicie takie kameralne, poruszające obrazy, ten film jest dla Was idealny! Gorąco polecam!

 „Ida” reż. Paweł Pawlikowski

czas trwania: 80 min

Moja ocena: 10/10!